Umowa zastawu rejestrowego stanowi częściowe zabezpieczenie wierzytelności przysługujących pani Agnieszce Bokun z tytułu dokonanych wpłat na akcje w 2021 roku. Uchwała nr 4 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia EKO EXPORT S.A. z dnia 12 grudnia 2022 r. w sprawie wyrażenia zgody na zawarcie przez Spółkę umowy zastawu rejestrowego z
W ostatnich latach coraz częściej w polskiej praktyce można zaobserwować wykorzystanie handlowej spółki osobowej w roli spółki celowej (special purpose vehicle) w transakcjach finansowania projektów (project finance). W transakcjach tego rodzaju nierzadko przyjmuje się, że jednym z elementów pakietu zabezpieczeń spłaty finansowania ma być zastaw na udziałach w takiej spółce. Celem niniejszego artykułu jest ocena dopuszczalności ustanowienia zastawu na udziale w spółce jawnej. Zamieszczone rozważania odnoszą się odpowiednio do zastawu na udziale wspólnika w spółce komandytowej, spółce partnerskiej, a także na udziale komplementariusza w spółce komandytowo-akcyjnej. Spółka celowa w transakcjach finansowania projektów Charakterystyczną cechą transakcji finansowania projektu jest powołanie spółki celowej, której jedynym zadaniem jest realizacja określonego przedsięwzięcia (np. budowa osiedla wielorodzinnych domów mieszkalnych, budowa i eksploatacja biurowca czy elektrowni wiatrowej) przez inwestorów (zwanych też „sponsorami projektu”) za pomocą środków pieniężnych uzyskanych od kredytodawcy i spłacanych z przychodów, jakie ma generować to przedsięwzięcie1. Spółka celowa służy prawnemu odseparowaniu przedsięwzięcia od ryzyk zewnętrznych, które mogą pojawiać się w związku z innymi projektami inwestorów (ring fence), w szczególności ryzyka upadłości inwestorów (bankruptcy remoteness). Spółka ma ponosić tylko ryzyka powiązane z przedsięwzięciem, jakie realizuje. Typową formą normatywną spółki celowej jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Umożliwia ona nie tylko prawne odseparowanie danego przedsięwzięcia, ale i ogranicza odpowiedzialność inwestorów za zobowiązania spółki (art. 151 § 4 Rzadko w tej roli występuje spółka akcyjna, ponieważ jej powołanie i funkcjonowanie wiąże się ze znacznie większymi wydatkami niż w przypadku spółki z W ostatnich latach coraz częściej w Polsce w transakcjach finansowania projektów wykorzystuje się handlowe spółki osobowe, takie jak spółka jawna, spółka komandytowa czy spółka komandytowo-akcyjna (spółka partnerska może być zawiązana jedynie w celu wykonywania wolnego zawodu [art. 86 § 1 a więc nie stanowi odpowiedniej formy prawnej dla realizacji przedsięwzięcia inwestycyjnego). Przyczyna tkwi w przepisach podatkowych. Handlowe spółki osobowe nie są podatnikami podatku dochodowego (art. 1 ust. 2 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych - z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z Podatnikami są ich wspólnicy. Ominięcie jednego szczebla podatku dochodowego sprawia, że od strony finansowej handlowa spółka osobowa jest dla inwestorów bardziej efektywną formą czerpania zysków z przedsięwzięcia niż spółka z Mankamentem tego rozwiązania może być okoliczność, że wspólnicy spółki jawnej oraz komplementariusze w spółce komandytowej i komandytowo-akcyjnej ponoszą nieograniczoną, choć subsydiarną, odpowiedzialność za zobowiązania spółki celowej (art. 31 § 1 W praktyce wspomniany problem zazwyczaj rozwiązuje się w ten sposób, że w celu realizacji przedsięwzięcia powołuje się spółkę komandytową albo komandytowo-akcyjną, w której jedynym komplementariuszem jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, a udziały w tej spółce obejmują sponsorzy projektu. Pakiet zabezpieczeń w transakcjach finansowania projektów Kredytowi udzielonemu spółce celowej towarzyszy pakiet zabezpieczeń na posiadanych przez nią składnikach majątkowych, za pomocą których spółka realizuje dane przedsięwzięcie (np. hipoteka na nieruchomości, zastaw rejestrowy na mieniu ruchomym przedsiębiorstwa, zastaw na wierzytelności z umowy rachunku bankowego, przelew wierzytelności z umowy ubezpieczenia). W standardowych przypadkach zabezpieczeniem jest również zastaw na wszystkich udziałach w spółce celowej. Jeżeli przedsięwzięcie nie potoczy się pomyślnie i kredyt nie zostanie w terminie spłacony, udziały można sprzedać innemu inwestorowi, który będzie zainteresowany restrukturyzacją i dokończeniem przedsięwzięcia. Z punktu widzenia ekonomicznego nowy inwestor nabywa wówczas nie poszczególne składniki majątkowe związane z projektem, ale całe przedsięwzięcie wraz z jego formą prawną - spółką celową. Pozwala mu to w prosty sposób wejść w sytuację prawną poprzedniego inwestora, co zazwyczaj ma niebagatelne znaczenie dla szybkości, sprawności i kosztów restrukturyzacji przedsięwzięcia. Zastaw na udziałach w spółce celowej daje kredytodawcy pierwszeństwo przed wierzycielami osobistymi zastawcy (pierwotnego inwestora), jeśli chodzi o zaspokojenie zabezpieczonych wierzytelności z ceny sprzedaży tych udziałów nowemu inwestorowi (zob. art. 306 § 1 w zw. z art. 327 W przypadku gdy na udziałach ustanowiono zastaw rejestrowy2 lub zastaw finansowy3, kredytodawca - jako zastawnik - uzyskuje ponadto możliwość przejęcia tych udziałów do swojego majątku w trybie pozaegzekucyjnym (art. 22 ust. 1 pkt 3 art. 10 a następnie sprzedaży kolejnemu inwestorowi. Zastrzeżenie i wykonanie takiego uprawnienia może pozwolić na istotne zmniejszenie kosztów transakcyjnych związanych z poszukiwaniem nowego inwestora i zaspokojeniem, choćby częściowym, wierzytelności kredytodawcy. Zastaw na udziałach w spółce celowej Jeżeli spółką celową w transakcji finansowania projektu jest spółka z nie ma większych przeszkód prawnych, aby jej udziały posłużyły jako przedmiot zastawu: zwykłego (art. 327 rejestrowego (art. 7 ust. 1 lub finansowego (art. 5 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 3 pkt 2 Udziałami takimi wspólnicy mogą swobodnie rozporządzać, z zastrzeżeniem ograniczeń wprowadzonych do umowy spółki (art. 182 W przypadku gdy spółką celową jest handlowa spółka osobowa, dopuszczalność ustanowienia zastawu na udziałach w takiej spółce budzi daleko większe wątpliwości. Mimo tych wątpliwości, w praktyce zawierane są umowy zastawnicze, w których przedmiot zabezpieczenia opisany jest jako np.: „udział w spółce komandytowej”, „ogół praw wspólnika w spółce jawnej”, „wszystkie prawa majątkowe komplementariusza w spółce komandytowo-akcyjnej” czy „ogół praw i obowiązków wspólnika”. Jeśli umowa dotyczy zastawu rejestrowego, taka konstrukcja niejednokrotnie spotyka się z aprobatą sądów, które dokonują na tej podstawie wpisów obciążeń do rejestru zastawów. Dalsza część artykułu poświęcona będzie szczegółowej analizie zagadnienia, czy de lege lata dopuszczalne jest ustanowienie zastawu zwykłego lub zastawu rejestrowego na udziale w spółce jawnej. W doktrynie prawa terminu „udział” używa się w wielorakim znaczeniu. W niniejszym artykule termin ten oznacza ogół uprawnień wspólnika wynikających ze stosunku członkostwa w spółce jawnej4. Jak trafnie wskazuje wielu przedstawicieli doktryny, wszystkie te uprawnienia mają charakter majątkowy, ale - obok uprawnień czysto majątkowych (np. prawa do zysku, prawa do odsetek od udziału kapitałowego) - trzeba wyróżnić prawa o charakterze organizacyjnym (takie jak prawo do informacji czy prowadzenia spraw spółki), które mają na celu przede wszystkim ochronę interesów spółki i jej wspólników5. Zamieszczone rozważania odnoszą się odpowiednio do zastawu na udziale wspólnika w spółce komandytowej, spółce partnerskiej, a także na udziale komplementariusza w spółce komandytowo-akcyjnej. Możliwość ustanowienia zastawu na akcjach w spółce komandytowo-akcyjnej nie budzi bowiem większych zastrzeżeń (zob. art. 337 oraz 340 w zw. z art. 126 § 1 pkt 2 W artykule pominięto kontrowersyjną kwestię, czy na udziale w spółce jawnej można ustanowić zastaw finansowy (zob. art. 3 pkt 2 zgodnie z którym przedmiotem zabezpieczenia finansowego, w tym zastawu finansowego, mogą być „udziały w spółkach”)6. Dopuszczalność zastawu na udziale w spółce jawnej W piśmiennictwie prawniczym pojawiły się wypowiedzi, według których przepisy prawa polskiego dopuszczają ustanowienie zastawu zwykłego albo zastawu rejestrowego w odniesieniu do uprawnień lub obowiązków wspólnika spółki jawnej. Poszczególni przedstawiciele doktryny prezentują przy tym dość rozbieżne poglądy. Przyjmują, że - w zależności od głoszonego poglądu - przedmiotem zastawu może być: • ogół praw i obowiązków wspólnika spółki jawnej7, • udział w spółce jawnej obejmujący zespół uprawnień wspólnika o charakterze czysto majątkowym oraz organizacyjnym8, • kompleks praw majątkowych wspólnika z tytułu uczestnictwa w spółce jawnej, wyłączając uprawnienia organizacyjne. Zwolennicy pierwszego z wyżej wymienionych poglądów opierają się na treści art. 10 § 1 Zgodnie z powołanym przepisem, ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej może być przeniesiony na inną osobę tylko wówczas, gdy umowa spółki tak stanowi. Konieczne jest w tym celu uzyskanie pisemnej zgody od wszystkich pozostałych wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej (art. 10 § 2 Za zobowiązania występującego wspólnika związane z uczestnictwem w spółce osobowej i zobowiązania tej spółki odpowiadają solidarnie występujący wspólnik oraz wspólnik przystępujący do spółki (art. 10 § 3 Uznaje się, że powołany przepis potwierdza zbywalny charakter ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki jawnej, jeżeli umowa spółki przewiduje takie rozwiązanie. Skoro możliwe jest przeniesienie ogółu praw i obowiązków, to dopuszczalne są również inne postacie rozporządzenia, w szczególności ustanowienie zastawu10. Zwolennicy takiego podejścia - jak się wydaje - wychodzą z założenia, że jeżeli dany przedmiot majątkowy (w tym stanowiący kompleks praw i obowiązków) może być przeniesiony na inną osobę, to zawsze może być obciążony zastawem zwykłym (art. 327 albo rejestrowym (art. 7 ust. 1 Konsekwentnie należy przyjąć, że jeśli ustanowiono zastaw na wspomnianym ogóle praw i obowiązków wspólnika spółki jawnej, nabywca przedmiotu zastawu wchodzi w miejsce zastawcy w relacji spółkowej i wobec osób trzecich. Nabywa nie tylko uprawnienia, ale i - na mocy art. 10 § 3 - staje się odpowiedzialny za zobowiązania zastawcy związane z uczestnictwem w spółce jawnej oraz za zobowiązania tej spółki. Do podobnych rezultatów prowadzi stanowisko, zgodnie z którym przedmiotem zastawu jest udział w spółce jawnej (tj. kompleks uprawnień wspólnika o charakterze czysto majątkowym oraz organizacyjnym), ale w razie wykonania zabezpieczenia nabywca udziału zostaje obciążony obowiązkami, jakie wiążą się ze statusem wspólnika. Takie stanowisko zdaje się zajmować J. Widło, który pisze: „W przypadku skorzystania z pozaegzekucyjnego sposobu zaspokojenia zastawnika i przejęcia na własność udziału spółkowego, podmiot wstępujący w prawa i obowiązki ustępującego wspólnika odpowiada solidarnie z nim za zobowiązania związane z udziałem ustępującego wspólnika w tejże spółce jawnej (art. 10 § 3 W wypowiedzi tej J. Widło, niestety, posługuje się terminologią, która odbiega od brzmienia art. 10 § 3 Nie wiadomo zatem - czy zdaniem tego autora - zastawnik, który przejmuje przedmiot zastawu rejestrowego, odpowiada tylko za - verba legis - „zobowiązania związane z uczestnictwem w spółce osobowej”, czy także za „zobowiązania tej spółki osobowej” względem osób trzecich. Osobisty charakter stosunku członkostwa w spółce jawnej Moim zdaniem, powyższe poglądy de lege lata nie znajdują dostatecznego uzasadnienia w przepisach prawa. W szczególności prawo polskie nie pozwala, aby ustanowić zastaw na: 1) ogóle praw i obowiązków wspólnika spółki jawnej, 2) udziale w spółce jawnej obejmującym zespół uprawnień wspólnika o charakterze czysto majątkowym oraz organizacyjnym. W przypadku gdy przedmiotem zastawu ma być kompleks praw majątkowych z tytułu uczestnictwa w spółce jawnej, wyłączywszy uprawnienia organizacyjne, rzecz przedstawia się w sposób dość skomplikowany i należy przeprowadzić bardziej pogłębioną analizę charakteru poszczególnych uprawnień wspólnika, aby stwierdzić, czy przysługuje im tzw. zdolność zastawnicza. Na wstępie zaznaczmy, iż pogląd, zgodnie z którym ogół praw i obowiązków wspólnika spółki jawnej nie może być przedmiotem zastawu, podziela wielu przedstawicieli doktryny: A. Kidyba („...niedopuszczalne jest obciążenie ogółu praw i obowiązków zastawem czy też użytkowaniem, ponieważ powoduje ono podział [rozdzielenie uprawnień i obowiązków] między podmioty uczestniczące w tej czynności”)12, G. Kozieł („Przeniesiony na inną osobę może być tylko >ogółogół praw i obowiązkówudziału w spółce jawnej<”. W innej publikacji (J. Widło, Zastaw rejestrowy na prawach, Warszawa 2008, s. 438-439) autor ten wypowiada się jednak nieco odmiennie. 9 Szerzej na temat art. 10 por. M. Bielecki, Przeniesienie..., s. 246 i nast.; G. Gorczyński, Kilka uwag o tzw. zbyciu członkostwa w handlowych spółkach osobowych (na tle art. 10 „Prawo Spółek” 2001, nr 7-8, s. 13 i nast.; A. Kidyba, Handlowe spółki osobowe, Warszawa 2006, s. 67 i nast.; G. Kozieł, Przeniesienie praw i obowiązków wspólników w handlowych spółkach osobowych, Kraków 2006, s. 139 i nast. 10 G. Janas, Ogół..., s. 48-59; S. Sołtysiński [w:] System prawa prywatnego, tom 16, s. 804. 11 J. Widło, Zastaw..., s. 439. 12 A. Kidyba, Handlowe..., s. 75. 13 G. Kozieł, Zakres przedmiotowy i podmiotowy przeniesienia praw i obowiązków wspólnika handlowej spółki osobowej, „Przegląd Prawa Handlowego” 2003, nr 12, s. 43-44. 14 J. Widło [w:] J. Mojak, J. Widło, Zastaw..., s. 106. 15 S. Sołtysiński [w:] System prawa prywatnego, tom 16, s. 796; A. Szajkowski, M. Tarska, Prawo..., s. 176. 16 Odmiennie A. Jędrzejewska, Przeniesienie członkostwa w spółkach osobowych, „Przegląd Prawa Handlowego” 1994, nr 3, s. 17 i nast.; J. Kuropatwiński, Zbycie udziału w spółce osobowej - aspekty prywatnoprawne, „Prawo Spółek” 2000, nr 9, s. 4 i nast. 17 M. Litwińska-Werner, Spółka jawna [w:] Prawo spółek handlowych (red. S. Włodyka), tom 2A, Warszawa 2007, s. 525; A. Szajkowski, M. Tarska, Prawo..., s. 189. 18 S. Sołtysiński [w:] System prawa prywatnego, tom 16, s. 803. 19 A. Kidyba, Handlowe..., s. 75. 20 G. Kozieł, Przesłanki przenaszalności praw i obowiązków wspólników w handlowych spółkach osobowych, „Przegląd Prawa Handlowego” 2003, nr 11, s. 35-36. 21 J. Gołaczyński [w:] System prawa prywatnego, tom 4 (red. E. Gniewek), Warszawa 2007, s. 674. 22 Podobnie J. Widło [w:] J. Mojak, J. Widło, Zastaw..., s. 106. 23 J. Gołaczyński, Zastaw na rzeczach ruchomych, Warszawa 2002, s. 138-139; M. Leśniak, Zastaw bez przeniesienia posiadania przedmiotu zastawu, Zakamycze 2004, s. 195, 219; A. Marciniak, Dochodzenie roszczeń zabezpieczonych zastawem lub hipoteką, Sopot 2001, s. 49; J. Mucha, Zaspokojenie zastawnika zastawu rejestrowego, Warszawa 2001, s. 163 i nast. 24 M. Leśniak, Zastaw..., s. 220; A. Marciniak, Dochodzenie..., s. 53-56. 25 S. Cieślak, Egzekucja przeciwko spółce handlowej oraz z akcji i udziałów w tej spółce, „Przegląd Prawa Egzekucyjnego” 2003, nr 4-5, s. 43-47; M. Litwińska, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2005, s. 175, 277. 26 J. Widło, Zastaw..., s. 393. Odmiennie I. Karasek, Przedmiot zastawu rejestrowego, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 1998, nr 3, s. 467-468. 27 Por. M. Litwińska-Werner, Spółka..., s. 525; S. Sołtysiński [w:] System prawa prywatnego, tom 16, s. 822-823. 28 Szerzej S. Sołtysiński [w:] System prawa prywatnego, tom 16, s. 802-803. 29 Tak M. Litwińska-Werner, Spółka..., s. 489. 30 Tak M. Bielecki, Przeniesienie..., s. 248; A. Kidyba, Handlowe..., s. 72; G. Kozieł, Zakres..., s. 39; S. Sołtysiński [w:] System prawa prywatnego, tom 16, s. 803. Odmiennie G. Gorczyński, Kilka..., s. 23. 31 S. Sołtysiński [w:] System prawa prywatnego, tom 16, s. 813. 32 G. Janas, Ogół..., s. 48. 33 Inne stanowisko, jak się wydaje, zajmuje J. Widło, Zastaw..., s. 439. 34 S. Sołtysiński [w:] System prawa prywatnego, tom 16, s. 802-803. 35 Z. Radwański [w:] System prawa prywatnego, tom 2 (red. Z. Radwański), Warszawa 2002, s. 76-77.
Komentarz, Lublin 1997) albo przy okazji omawiania konkretnych przedmiotów zastawu rejestrowego (np. I. Karasek, Przedmiot zastawu rejestrowego, KPP 1998, z. 3, M. Michalski, Zastaw na papierach wartościowych w obrocie tradycyjnym oraz na papierach dopuszczonych do publicznego obrotu, Pr. Sp. 2000, nr 1, czy też opracowania P. Horosza
Problem zabezpieczenia wierzytelności z umów o roboty budowlaneStrony umowy o roboty budowlane w typowym przypadku dysponują względem siebie szeregiem wierzytelności pieniężnych. Na etapie zawarcia umowy są to z reguły wierzytelności przyszłe (powstają w czasie wykonywania umowy). Po stronie wykonawcy to przede wszystkim wierzytelność o zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane (w tym za roboty dodatkowe, zamienne itd.). Po stronie zamawiającego-inwestora, to przede wszystkim wierzytelności o zapłatę kar umownych, innych odszkodowań, czy chociażby potencjalne roszczenia regresowe wobec wykonawcy w przypadku spełnienia świadczenia przez inwestora na rzecz podwykonawców. Wszystkie te wierzytelności mogą być zabezpieczone poprzez ustanowienia zastawu na prawach na prawach udziałowych – instytucja pozornie skomplikowanaZastaw na prawach udziałowych, wśród mniejszych przedsiębiorców nie cieszy się dużą popularnością, uchodząc za instytucję dość skomplikowaną. Wynika to z faktu, że brak jest jednego reżimu prawnego dla zastawu. Wyróżnia się bowiem 2 podstawowe odmiany zastawu, tj. tzw. zastaw kodeksowy (zwykły) i zastaw rejestrowy. Pierwszy z nich uregulowany jest przede wszystkim w przepisach art. 306-335 kc, jednak z perspektywy zastawu na udziałach i akcjach podstawowe znaczenie mają przepisy 327-335 kc (zastaw na prawach). Sytuację w tym przypadku komplikuje to, że przepisy o zastawie kodeksowym na prawach zawierają dalsze odesłania, do przepisów o przeniesieniu praw. Zastaw rejestrowy natomiast niemal kompleksowo uregulowany jest w ramach odrębnej ustawy – tj. w ustawie z dnia 6 grudnia 1996 roku o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów. Podstawową zaletą w przypadku zastawu rejestrowego jest możliwość zaspokojenia wierzyciela bez konieczności wdrażania skomplikowanego sądowego postępowania egzekucyjnego, a także fakt, że taki zastaw jest powszechnie jawny – zostaje wpisany do specjalnego rejestru zastawów prowadzonego przez prawa udziałowe mogą być obciążone zastawemAktualnie nie budzi wątpliwości, że prawa udziałowe w postaci akcji (zarówno te związane z papierami wartościowymi tradycyjnymi, jak i ze zdematerializowanymi) i udziałów w sp. z mogą być przedmiotem zastawu. Statuty i umowy spółki mogą tu zawierać pewne ograniczenia w tym niezwykle kontrowersyjnym zagadnieniem jest obciążenie zastawem praw udziałowych w spółkach osobowych. Spółki osobowe, z uwagi na korzyści podatkowe i ograniczenie odpowiedzialności niektórych wspólników, są częstą formułą prowadzenia działalności gospodarczej. W doktrynie na gruncie zastawu na prawach w spółkach osobowych, określanych często jako „ogół praw i obowiązków wspólnika” istnieje jaskrawy spór w tym zakresie. Przedstawiono dwa sprzeczne stanowiska co do dopuszczalności takiego obciążenia. Najdalej idące stanowisko zakłada, że nie jest nigdy dopuszczalne ustanowienie zastawu na prawach udziałowych (prawie członkostwa) w spółce osobowej, a tak skonstruowana umowa będzie nieważna. Ten skrajny pogląd oceniam krytycznie, jednak w praktyce, wobec zagrożeń co do ważności umowy ustanawiającej zabezpieczenie nie jest wskazane opieranie zabezpieczenia wierzytelności z umowy o roboty budowlane na wątpliwej prawnie konstrukcji zastawu na prawie członkostwa w spółce osobowej. Umowa taka może po prostu okazać się nieważna. Można jedynie postulować, by ten problem został rozstrzygnięty poprzez zmianę normatywną lub chociażby został poddany analizie Sądów najwyższych rzędów, w tym Sądu zastawu na prawach udziałowychUstanowienie czy to zastawu kodeksowego czy zastawu rejestrowego na prawach udziałowych wymaga zawarcia umowy pomiędzy uprawnionym do udziałów (akcjonariuszem, wspólnikiem – zastawcą w umowie o ustanowienie zastawu) a wierzycielem (zastawnikiem). Przed przystąpieniem do tworzenia projektu takiej umowy należy zweryfikować treść statutu lub umowy spółki, ponieważ akty te mogą modyfikować zasady ustanawiania zastawu na konkretnych prawach udziałowych (wymóg zgód korporacyjnych itp.).W umowie o ustanowienie zastawu – czy to kodeksowego, czy rejestrowego, należy precyzyjnie określić jej strony, przedmiot obciążenia i zabezpieczaną wierzytelność wraz z najwyższa sumą zabezpieczenia (granice zabezpieczenia). Jeżeli zabezpieczenia dokonuje dłużnik wyłącznie rzeczowy, tj. taki który jednocześnie nie jest dłużnikiem zabezpieczanej wierzytelności (np. wspólnik nie będący stroną umowy o roboty budowlane), konieczne jest także precyzyjne określenie dłużnika osobistego. Możliwości modyfikacji umownej zastawu kodeksowego są ograniczone. Możliwe jest uregulowanie kwestii pobierania pożytków z zastawionych praw udziałowych (zastawnik może uzyskać prawo do pobierania dywidendy w okresie zabezpieczenia), czy też wpływ zastawnika na spółkę, np. poprzez szczegółowe uregulowanie zasad wykonywania przez niego prawa głosu na zgromadzeniach wspólników czy walnych zgromadzeniach akcjonariuszy. Daleko szersze możliwości umownej modyfikacji treści stosunku zastawu występują natomiast w przypadku zastawu rejestrowego. Dotyczą one przede wszystkim tzw. pozaegzekucyjnych sposobów zabezpieczenia. Otóż w przypadku zastawu kodeksowego, realizacja zastawu na potrzeby zaspokojenia wierzyciela – poza możliwością pobierania pożytków i zaliczania na zabezpieczoną wierzytelność, związana jest z koniecznością zainicjowania sądowego postępowania egzekucyjnego. Natomiast w przypadku zastawu rejestrowego istnieją szerokie możliwości pozaegezekucyjnych sposobów zabezpieczenia, tj. mechanizmy uzyskania zaspokojenia przez wierzyciela bez konieczności inicjowania postępowania sądowego, a następnie sądowego postępowania egzekucyjnego. Szerzej zostaną one scharakteryzowane w punkcie poniżej. Dla skuteczności pozaegzekucyjnych sposobów zabezpieczenia konieczne jest ich precyzyjne opisanie w umowie zastawniczej, chociażby w zakresie zasad wykonania prawa przejęcia i wartości rynkowej (lub sposobu jej obliczania) po jakiej ma nastąpić przejęcie praw udziałowych przez zastawu kodeksowego na prawach udziałowych wymaga dochowania formy pisemnej z datą pewną. Najbezpieczniejszą prawnie formułą jest nadanie daty pewnej przez notariusza w tym samym dniu, w którym umowa została zawarta. Natomiast w przypadku zastawu rejestrowego wystarczająca jest forma zwykła pisemna, także w przypadku zastawu na udziałach w spółce z Samo zawarcie umów nie jest wystarczające do skutecznego powstania zastawu. W przypadku zastawu kodeksowego na prawach z akcji tradycyjnych konieczne jest wydanie akcji. A w przypadku akcji zdematerializowanych, przeniesienie obciążanych akcji na specjalny blokowany rachunek maklerski. W przypadku zastawu rejestrowego, dla skutecznego powstania zastawu, konieczny jest wpis do rejestru zastawów – wniosek należy złożyć na formularzu dostępnym na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości i dokonać opłaty sądowej od wniosku. Ponadto, także w przypadku zastawu rejestrowego na akcjach zdematerializowanych, konieczne jest zablokowanie akcji na specjalnym rachunku maklerskim. Konieczne jest również poinformowanie spółki o ustanowionym zastawie na prawach udziałowych – chodzi tu o osiągnięcie skuteczności umowy zastawu w relacji pomiędzy zastawnikiem a samą wierzyciela z przedmiotu zastawuSamo skuteczne ustanowienie zastawu na prawach udziałowych jest korzyścią dla wierzyciela, ponieważ zagrożenie – po stronie dłużnika – utratą udziałów jest silnym argumentem by dobrowolnie spełnił świadczenie. Natomiast w przypadku braku dobrowolnej zapłaty, treść zastawu sprowadza się do możliwości zaspokojenia przez wierzyciela z praw udziałowych bez względu na to do kogo one trafiły po ustanowieniu zastawu, z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi aktualnie uprawnionego do udziałów. Formalnie zastawca może zbywać swoje udziały po ustanowieniu, jednak w przypadku akcji zdematerializowanych możliwość taka jest praktycznie wyłączona. A w przypadku zastawu rejestrowego można wyłączyć możliwość zbywania przez wskazano powyżej, w przypadku zastawu kodeksowego, poza wyjątkiem związanym z możliwością zaliczania dywidendy na poczet zabezpieczonej wierzytelności, jedyną możliwością zaspokojenia wierzyciela jest sądowe postępowanie egzekucyjne. Procedura z tym związana jest dość skomplikowana, ponieważ konieczne jest uzyskanie prawomocnego wyroku sądowego, a następnie klauzuli wykonalności, która uprawnia do komorniczej egzekucji z praw udziałowych. Pewnym ułatwieniem w tym zakresie może być poddanie się egzekucji w akcie notarialnym przez zastawcę w trybie art. 777 § 1 pkt 6) zastaw rejestrowy daje szersze możliwości wdrożenia tzw. pozaegzekucyjnych trybów, o ile taką możliwość strony przewidziały w umowie. W szczególności chodzi tu o przejęcie „na własność” przedmiotu zastawu przez zastawnika i sprzedaż przedmiotu zastawu w drodze przetargu publicznego przeprowadzonego przez notariusza lub komornika. Duże znaczenie praktyczne ma przejęcie przedmiotu zastawu, ponieważ pozwala uzyskać wierzycielowi zaspokojenie w odformalizowanym trybie. Konstruując umowę zastawniczą należy pamiętać o precyzyjnym określeniu zasad przejęcia, w szczególności o określeniu wartości rynkowej przejmowanych praw, tak aby kwota wskazana oddawała realną wartość ekonomiczną obciążonych praw udziałowych. Nie jest to konieczne w przypadku zastawu na prawach akcji zdematerializowanych dopuszczonych do obrotu zorganizowanych (w uproszczeniu – notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych), ponieważ w tym przypadku istnieje możliwość określenia wartości w oparciu o kurs akcji z dnia przejęcia lub po kursie z ostatniego dnia na prawach udziałowych może być ciekawą alternatywą przy zabezpieczaniu wierzytelności z umów budowlanych dla takich zabezpieczeń jak gwarancja bankowa, gwarancja ubezpieczeniowa, hipoteka, czy powszechnie uznawany za zabezpieczenie – weksel własny in blanco (czy to z poręczeniem wekslowym, czy bez). Mechanizm ustanowienia takiego zabezpieczenia jest dość prosty, zabezpieczenie generuje niewielkie koszty zewnętrzne (niewielkie koszty wpisu zastawu do rejestru w przypadku zastawu rejestrowego), nie jest źle kojarzony w obrocie gospodarczym jak weksel, a będąc zabezpieczeniem rzeczowym jak hipoteka, przy realnej wartości rynkowej udziałów, może zapewnić wierzycielowi skuteczne zabezpieczenie. W przypadku zastawu rejestrowego z dużymi uproszczeniami proceduralnymi z uwagi na liczne tzw. pozaegzekucyjne sposoby zabezpieczenia, w zasadzie niedostępne w przypadku hipoteki na nieruchomości. Zaspokojenie wierzyciela w przypadku zastawu rejestrowego może nastąpić bez konieczności wszczynania postępowania sądowego, a następnie sądowego postępowania egzekucyjnego. Zastawnik na prawach udziałowych uzyskuje wpływ na funkcjonowanie spółki – w szczególności przy odpowiednich postanowieniach umownych może wykonywać prawo głosu na zgromadzeniu wspólników, czy walnym zgromadzeniu akcjonariuszy – co samo w sobie tworzy dla dłużnika dużą presję, by dobrowolnie spełnić świadczenie, bez konieczności uruchomienia egzekucji z przedmiotu zabezpieczeniach należytego wykonania umowy na gruncie prawa zamówień publicznych, pisaliśmy już tutaj: umowy o roboty budowlane powinny być zainteresowane zabezpieczeniem ich wierzytelności wynikających z takiej umowy, w szczególności wierzytelności pieniężnych. Niejednokrotnie w procesie budowlanym, czy to w charakterze inwestora, czy wykonawcy występują spółki prawa handlowego, zarówno kapitałowe (spółka z spółka akcyjna), czy też osobowe ( spółka jawna i spółka komandytowa) a ich wspólnicy są zainteresowani ekonomicznie zawarciem umów o roboty budowlane przez same spółki. Często też uczestnicy procesu budowlanego działający w innych formach prawnych, mają majątek w postaci udziałów – niejednokrotnie jest to ich jedyny majątek możliwy do obciążenia. Udziały takie z perspektywy wierzyciela mogą być cennym zabezpieczeniem. Instytucją prawną służącą zabezpieczeniu na udziałach jest zastaw na prawach – prawo rzeczowe podobne do dobrze znanej w obrocie gospodarczym hipoteki. Mimo zalet tej instytucji, nadal rzadko jest ona wykorzystywana przy okazji inwestycji zabezpieczenia wierzytelności z umów o roboty budowlaneStrony umowy o roboty budowlane w typowym przypadku dysponują względem siebie szeregiem wierzytelności pieniężnych. Na etapie zawarcia umowy są to z reguły wierzytelności przyszłe (powstają w czasie wykonywania umowy). Po stronie wykonawcy to przede wszystkim wierzytelność o zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane (w tym za roboty dodatkowe, zamienne itd.). Po stronie zamawiającego-inwestora, to przede wszystkim wierzytelności o zapłatę kar umownych, innych odszkodowań, czy chociażby potencjalne roszczenia regresowe wobec wykonawcy w przypadku spełnienia świadczenia przez inwestora na rzecz podwykonawców. Wszystkie te wierzytelności mogą być zabezpieczone poprzez ustanowienia zastawu na prawach na prawach udziałowych – instytucja pozornie skomplikowanaZastaw na prawach udziałowych, wśród mniejszych przedsiębiorców nie cieszy się dużą popularnością, uchodząc za instytucję dość skomplikowaną. Wynika to z faktu, że brak jest jednego reżimu prawnego dla zastawu. Wyróżnia się bowiem 2 podstawowe odmiany zastawu, tj. tzw. zastaw kodeksowy (zwykły) i zastaw rejestrowy. Pierwszy z nich uregulowany jest przede wszystkim w przepisach art. 306-335 kc, jednak z perspektywy zastawu na udziałach i akcjach podstawowe znaczenie mają przepisy 327-335 kc (zastaw na prawach). Sytuację w tym przypadku komplikuje to, że przepisy o zastawie kodeksowym na prawach zawierają dalsze odesłania, do przepisów o przeniesieniu praw. Zastaw rejestrowy natomiast niemal kompleksowo uregulowany jest w ramach odrębnej ustawy – tj. w ustawie z dnia 6 grudnia 1996 roku o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów. Podstawową zaletą w przypadku zastawu rejestrowego jest możliwość zaspokojenia wierzyciela bez konieczności wdrażania skomplikowanego sądowego postępowania egzekucyjnego, a także fakt, że taki zastaw jest powszechnie jawny – zostaje wpisany do specjalnego rejestru zastawów prowadzonego przez prawa udziałowe mogą być obciążone zastawemAktualnie nie budzi wątpliwości, że prawa udziałowe w postaci akcji (zarówno te związane z papierami wartościowymi tradycyjnymi, jak i ze zdematerializowanymi) i udziałów w sp. z mogą być przedmiotem zastawu. Statuty i umowy spółki mogą tu zawierać pewne ograniczenia w tym niezwykle kontrowersyjnym zagadnieniem jest obciążenie zastawem praw udziałowych w spółkach osobowych. Spółki osobowe, z uwagi na korzyści podatkowe i ograniczenie odpowiedzialności niektórych wspólników, są częstą formułą prowadzenia działalności gospodarczej. W doktrynie na gruncie zastawu na prawach w spółkach osobowych, określanych często jako „ogół praw i obowiązków wspólnika” istnieje jaskrawy spór w tym zakresie. Przedstawiono dwa sprzeczne stanowiska co do dopuszczalności takiego obciążenia. Najdalej idące stanowisko zakłada, że nie jest nigdy dopuszczalne ustanowienie zastawu na prawach udziałowych (prawie członkostwa) w spółce osobowej, a tak skonstruowana umowa będzie nieważna. Ten skrajny pogląd oceniam krytycznie, jednak w praktyce, wobec zagrożeń co do ważności umowy ustanawiającej zabezpieczenie nie jest wskazane opieranie zabezpieczenia wierzytelności z umowy o roboty budowlane na wątpliwej prawnie konstrukcji zastawu na prawie członkostwa w spółce osobowej. Umowa taka może po prostu okazać się nieważna. Można jedynie postulować, by ten problem został rozstrzygnięty poprzez zmianę normatywną lub chociażby został poddany analizie Sądów najwyższych rzędów, w tym Sądu zastawu na prawach udziałowychUstanowienie czy to zastawu kodeksowego czy zastawu rejestrowego na prawach udziałowych wymaga zawarcia umowy pomiędzy uprawnionym do udziałów (akcjonariuszem, wspólnikiem – zastawcą w umowie o ustanowienie zastawu) a wierzycielem (zastawnikiem). Przed przystąpieniem do tworzenia projektu takiej umowy należy zweryfikować treść statutu lub umowy spółki, ponieważ akty te mogą modyfikować zasady ustanawiania zastawu na konkretnych prawach udziałowych (wymóg zgód korporacyjnych itp.).W umowie o ustanowienie zastawu – czy to kodeksowego, czy rejestrowego, należy precyzyjnie określić jej strony, przedmiot obciążenia i zabezpieczaną wierzytelność wraz z najwyższa sumą zabezpieczenia (granice zabezpieczenia). Jeżeli zabezpieczenia dokonuje dłużnik wyłącznie rzeczowy, tj. taki który jednocześnie nie jest dłużnikiem zabezpieczanej wierzytelności (np. wspólnik nie będący stroną umowy o roboty budowlane), konieczne jest także precyzyjne określenie dłużnika osobistego. Możliwości modyfikacji umownej zastawu kodeksowego są ograniczone. Możliwe jest uregulowanie kwestii pobierania pożytków z zastawionych praw udziałowych (zastawnik może uzyskać prawo do pobierania dywidendy w okresie zabezpieczenia), czy też wpływ zastawnika na spółkę, np. poprzez szczegółowe uregulowanie zasad wykonywania przez niego prawa głosu na zgromadzeniach wspólników czy walnych zgromadzeniach akcjonariuszy. Daleko szersze możliwości umownej modyfikacji treści stosunku zastawu występują natomiast w przypadku zastawu rejestrowego. Dotyczą one przede wszystkim tzw. pozaegzekucyjnych sposobów zabezpieczenia. Otóż w przypadku zastawu kodeksowego, realizacja zastawu na potrzeby zaspokojenia wierzyciela – poza możliwością pobierania pożytków i zaliczania na zabezpieczoną wierzytelność, związana jest z koniecznością zainicjowania sądowego postępowania egzekucyjnego. Natomiast w przypadku zastawu rejestrowego istnieją szerokie możliwości pozaegezekucyjnych sposobów zabezpieczenia, tj. mechanizmy uzyskania zaspokojenia przez wierzyciela bez konieczności inicjowania postępowania sądowego, a następnie sądowego postępowania egzekucyjnego. Szerzej zostaną one scharakteryzowane w punkcie poniżej. Dla skuteczności pozaegzekucyjnych sposobów zabezpieczenia konieczne jest ich precyzyjne opisanie w umowie zastawniczej, chociażby w zakresie zasad wykonania prawa przejęcia i wartości rynkowej (lub sposobu jej obliczania) po jakiej ma nastąpić przejęcie praw udziałowych przez zastawu kodeksowego na prawach udziałowych wymaga dochowania formy pisemnej z datą pewną. Najbezpieczniejszą prawnie formułą jest nadanie daty pewnej przez notariusza w tym samym dniu, w którym umowa została zawarta. Natomiast w przypadku zastawu rejestrowego wystarczająca jest forma zwykła pisemna, także w przypadku zastawu na udziałach w spółce z Samo zawarcie umów nie jest wystarczające do skutecznego powstania zastawu. W przypadku zastawu kodeksowego na prawach z akcji tradycyjnych konieczne jest wydanie akcji. A w przypadku akcji zdematerializowanych, przeniesienie obciążanych akcji na specjalny blokowany rachunek maklerski. W przypadku zastawu rejestrowego, dla skutecznego powstania zastawu, konieczny jest wpis do rejestru zastawów – wniosek należy złożyć na formularzu dostępnym na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości i dokonać opłaty sądowej od wniosku. Ponadto, także w przypadku zastawu rejestrowego na akcjach zdematerializowanych, konieczne jest zablokowanie akcji na specjalnym rachunku maklerskim. Konieczne jest również poinformowanie spółki o ustanowionym zastawie na prawach udziałowych – chodzi tu o osiągnięcie skuteczności umowy zastawu w relacji pomiędzy zastawnikiem a samą wierzyciela z przedmiotu zastawuSamo skuteczne ustanowienie zastawu na prawach udziałowych jest korzyścią dla wierzyciela, ponieważ zagrożenie – po stronie dłużnika – utratą udziałów jest silnym argumentem by dobrowolnie spełnił świadczenie. Natomiast w przypadku braku dobrowolnej zapłaty, treść zastawu sprowadza się do możliwości zaspokojenia przez wierzyciela z praw udziałowych bez względu na to do kogo one trafiły po ustanowieniu zastawu, z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi aktualnie uprawnionego do udziałów. Formalnie zastawca może zbywać swoje udziały po ustanowieniu, jednak w przypadku akcji zdematerializowanych możliwość taka jest praktycznie wyłączona. A w przypadku zastawu rejestrowego można wyłączyć możliwość zbywania przez wskazano powyżej, w przypadku zastawu kodeksowego, poza wyjątkiem związanym z możliwością zaliczania dywidendy na poczet zabezpieczonej wierzytelności, jedyną możliwością zaspokojenia wierzyciela jest sądowe postępowanie egzekucyjne. Procedura z tym związana jest dość skomplikowana, ponieważ konieczne jest uzyskanie prawomocnego wyroku sądowego, a następnie klauzuli wykonalności, która uprawnia do komorniczej egzekucji z praw udziałowych. Pewnym ułatwieniem w tym zakresie może być poddanie się egzekucji w akcie notarialnym przez zastawcę w trybie art. 777 § 1 pkt 6) zastaw rejestrowy daje szersze możliwości wdrożenia tzw. pozaegzekucyjnych trybów, o ile taką możliwość strony przewidziały w umowie. W szczególności chodzi tu o przejęcie „na własność” przedmiotu zastawu przez zastawnika i sprzedaż przedmiotu zastawu w drodze przetargu publicznego przeprowadzonego przez notariusza lub komornika. Duże znaczenie praktyczne ma przejęcie przedmiotu zastawu, ponieważ pozwala uzyskać wierzycielowi zaspokojenie w odformalizowanym trybie. Konstruując umowę zastawniczą należy pamiętać o precyzyjnym określeniu zasad przejęcia, w szczególności o określeniu wartości rynkowej przejmowanych praw, tak aby kwota wskazana oddawała realną wartość ekonomiczną obciążonych praw udziałowych. Nie jest to konieczne w przypadku zastawu na prawach akcji zdematerializowanych dopuszczonych do obrotu zorganizowanych (w uproszczeniu – notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych), ponieważ w tym przypadku istnieje możliwość określenia wartości w oparciu o kurs akcji z dnia przejęcia lub po kursie z ostatniego dnia na prawach udziałowych może być ciekawą alternatywą przy zabezpieczaniu wierzytelności z umów budowlanych dla takich zabezpieczeń jak gwarancja bankowa, gwarancja ubezpieczeniowa, hipoteka, czy powszechnie uznawany za zabezpieczenie – weksel własny in blanco (czy to z poręczeniem wekslowym, czy bez). Mechanizm ustanowienia takiego zabezpieczenia jest dość prosty, zabezpieczenie generuje niewielkie koszty zewnętrzne (niewielkie koszty wpisu zastawu do rejestru w przypadku zastawu rejestrowego), nie jest źle kojarzony w obrocie gospodarczym jak weksel, a będąc zabezpieczeniem rzeczowym jak hipoteka, przy realnej wartości rynkowej udziałów, może zapewnić wierzycielowi skuteczne zabezpieczenie. W przypadku zastawu rejestrowego z dużymi uproszczeniami proceduralnymi z uwagi na liczne tzw. pozaegzekucyjne sposoby zabezpieczenia, w zasadzie niedostępne w przypadku hipoteki na nieruchomości. Zaspokojenie wierzyciela w przypadku zastawu rejestrowego może nastąpić bez konieczności wszczynania postępowania sądowego, a następnie sądowego postępowania egzekucyjnego. Zastawnik na prawach udziałowych uzyskuje wpływ na funkcjonowanie spółki – w szczególności przy odpowiednich postanowieniach umownych może wykonywać prawo głosu na zgromadzeniu wspólników, czy walnym zgromadzeniu akcjonariuszy – co samo w sobie tworzy dla dłużnika dużą presję, by dobrowolnie spełnić świadczenie, bez konieczności uruchomienia egzekucji z przedmiotu zabezpieczeniach należytego wykonania umowy na gruncie prawa zamówień publicznych, pisaliśmy już tutaj: Zaspokojenie wierzyciela z przedmiotu zastawu następuje co do zasady w trybie przepisów o sądowym postępowaniu egzekucyjnym, jednak ustawa dopuszcza także możliwość zaspokojenia przez przejęcie przez niego na własność przedmiotu zastawu rejestrowego (np. wierzytelności z rachunku bankowego na której ustanowiono zastaw; rzeczyW dzisiejszym artykule praktycy kancelarii opiszą instytucję zastawu na udziałach. Odpowiadamy zatem na pytanie „jak ustanowić skuteczne zabezpieczenie na udziałach kontrahenta…?” Niestety nierzadko zdarza się, że nasz kontrahent spóźnia się z wykonaniem zobowiązania na czas, czy nawet opóźnia się z zapłatą. Ustawodawca, dlatego też przewidział kilka sposóbów z jakich mogą korzystać przedsiębiorcy, aby zabezpieczyć swoje interesy. Jednym ze sposobów zabezpieczenia jest zastaw (zastaw zwykły i zastaw rejestrowy). Co to jest zastaw? Zastaw jest to ograniczone prawo rzeczowe, które może być także sposobem zabezpieczenia wierzytelności. Przedmiotem takiego zabezpieczenia mogą być zarówno rzeczy ruchome jak i prawa zbywalne. Rzeczy ruchome są to przedmioty materialne, które dzięki temu, że są wyodrębnione mogą samodzielnie występować w obrocie. W doktrynie utarło się stanowisko, że rzeczami ruchomymi jest wszystko to, co nie jest nieruchomością, a co można przenieść. Udział w sp. z jest prawem zbywalnym zatem również taki udział może być przedmiotem zastawu, co opisujemy poniżej. Jeśli chcemy zagłębić się w tematykę zastawu, należy mieć na uwadze, iż czym innym jest zastaw zwykły, a czym innym zastaw rejestrowy. Wybierając sposób zabezpieczenia udziałów trzeba doskmonale wiedzieć jakie są pomiędzy nimi różnice i który w danej sytuacji będzie dla nas korzystniejszy i pełniej nas zabezpieczy przed niesumiennym i niezbyt solidnym kontrahentem. Główne cechy zastawu zwykłego: instytucja ta uregulowana została w Kodeksie cywilnym; może być ustanowiony jedynie na rzeczach ruchomych oraz na prawach zbywalnych np. udziałach, akcjach; akcesoryjność – w momencie zaspokojenia wierzyciela zastaw upada – od istnienia wierzytelności zależy istnienie zastawu; może być umowny (powstaje na podstawie umowy w momencie wydania rzeczy wierzycielowi, a zatem jest to umowa realna), bądź ustawowy (powstaje z mocy samego prawa, gdy przepis szczególny tak stanowi); warunki: 307 § 3 kc – zasadą jest forma pisemna z datą pewną ad eventum (dla wywołania szczególnych skutków prawnych); w przypadku zastawu na udziałach w spółce z wymagana jest forma pisemna z podpisami notarialnie poświadczonymi; jeżeli dłużnik nie wywiąże się z zobowiązania wierzyciel może dochodzić zapokojenia na podstawie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym tzn. musi uzyskać tytuł wykonawczy, a następnie na podstawie tytułu wykonawczego złożyć do komornika wniosek o wszczęcie egzekucji przeciwko dłużnikowi. Główne cechy zastawu rejestrowego: zastaw rejestrowy uregulowany jest w ustawie z 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów; przedmiot zastawu może być pozostawiony w posiadaniu zastawcy, czyli dłużnika; warunki: 3 ust. 1 ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów – umowa w formie pisemnej pomiędzy osobą uprawnioną do rozporządzania udziałem a zastawnikiem (wierzycielem) i uzyskanie wpisu w rejestrze zastawów – WAŻNE!!! Wpis ma charakter konstytutywny (kształtujący dane prawo) co oznacza, że dopiero od momentu dokonania wpisu możliwe jest powoływanie się na istnienie tego prawa; zaleta zastawu rejestrowego na udziałach w sp. z – 22 ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów przewiduje możliwość przejęcia tych udziałów na własność przez zastawnika, bez konieczności prowadzenia postępowania egzekucyjnego. W ten sposób wierzyciel czuje się zabezpieczony, natomiast dłużnika (zastawcę) mobilizuje to do spełnienia zobowiązania w jak najlepszy sposób; WAŻNE!!! Aby skorzystać z uprawnień wynikających z art. 22 ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów należy taki zapis/zastrzeżenie zawrzeć w umowie!!! forma zgody spółki z na ustanowienie przez wspólnika zastawu rejestrowego na udziałach – dominujące stanowsiko: do wyrażenia zgody przez spółkę wystarczy forma pisemna (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2009 r., III CZP 130/08, OSNC 2009/12/159, LEX nr 470707). Zastaw zwykły a zastaw rejestrowy – podsumowanie Żebyśmy mogli w pełni zrozumieć te dwa sposoby zabezpieczenia oraz je porównać zamieszczamy tabelę. Zastaw zwykły Zastaw rejestrowy regulacje na ten temat można znależć w przepisach Kodeksu cywilnego – artykuły od 306 do 335 Regulacje na ten temat można znaleźć w ustawie z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów Udziały w spólce z mogą być przedmiotem tego zastawu. Należy jednak pamiętać, że umowa danej spółki może w jakiś sposób ograniczać prawo obciążania udziałów chociażby poprzez konieczność uzyskania uprzedniej zgody jednego z organów spółki Udziały w spólce z mogą być przedmiotem tego zastawu. Należy jednak pamiętać, że umowa danej spółki może w jakiś sposób ograniczać prawo obciążania udziałów chociażby poprzez konieczność uzyskania uprzedniej zgody jednego z organów spółki UMOWA USTANOWIENIA ZASTAWU: forma pisemna z datą pewną; w przypadku zastawu na udziałach – forma pisemna z podpisami notarialnie poświadczonymi; jest to umowa realna – do jej powstania wymagane jest wydanie przedmiotu zastawu UMOWA USTANOWIENIA ZASTAWU REJESTROWEGO: zwykła forma pisemna; Jest to umowa realna – do jej powstania dochodzi od momentu dokonania wpisu w rejestrze Wspólnik, który obciążył swój udział powinien zgłosić aktualną listę wspólnik do sądu rejestrowego jak i wpisać fakt obciążenia udziałów zastawem do księgi udziałów Wspólnik, który obciążył swój udział powinien zgłosić aktualną listę wspólnik do sądu rejestrowego jak i wpisać fakt obciążenia udziałów zastawem do księgi udziałów Do ważności zastawu wystarczy umowa i wydanie rzeczy Dla ważności zastawu rejestrowego konieczna jest umowa i uzyskanie wpisu w rejestrze zastawów Konieczność uzyskania klauzuli i wszczęcia postępowania egzekucyjnego Jeśli w umowie będzie zawarte zastrzeżenie wynikające z art. 22 ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów istnieje możliwość zaspokojenia się z zastawu bez konieczności wszczynania postępowania egzekucyjnego Problematyka związana z ustanowieniem zastawu zwykłego i zestawu rejestrowego na udziałach: Ustanowienie zastawu na udziałach nie równa się automatyczne pozbawienie prawa głosu wspólnika z zastawionych udziałów Jest ważne, aby o tym pamiętać, ponieważ samo ustanowienie zastawu na udziałach nie będzie gwarantowało zastawnikowi prawa głosu. Aby mógł jednak z takiego prawa korzystać winna to przewidywać umowa spółki, z której wprost wynika możliwość wykonywania prawa głosu przez zastawnika. Wskutek zawarcia umowy zastawniczej zastawnik nie zyskuje legitymacji do zaskarżania uchwał, natomiast wspólnik, który obciążył udziały takiej legitymacji nie traci. Oczywiście, istnieje możliwość, aby zastawnik był legitymowany do zaskarżania uchwał, jednakże tylko wtedy gdy wykonuje prawo głosu. W takiej sytuacji będzie miał prawo do zaskarżenia uchwał mając na uwadze, że prawo do zaskarżania uchwał związane jest z prawem do głosowania. Co do zasady dywidendę należy wypłacić wspólnikowi, który obciążył swoje udziały. Warto pamiętać, że dywidenda należy się wspólnikowi, a nie zastawnikowi. Formułując umowę zastawniczą należy pamiętać, aby dokładnie określić komu będzie wypłacana dywidenda, bowiem wierzycielowi (zastawnikowi) dywidenda będzie się należała, ale tylko wtedy gdy będzie to wynikało z umowy pomiędzy zastawcą a zastawnikiem. Zbycie udziałów obciążonych zastawem -> zastaw nie wygasa Co do zasady zbycie udziałów obciążonych zastawem zwykłym jest możliwe. Warto jednak pamiętać, iż w przypadku zastawu rejestrowego zbycie takich udziałów może być wyłączone. Jeśli ktoś wbrem zakazowi zbyje udziały to taka umowa objęta będzie sankcją nieważności. Nabywca może wybronić się tylko wtedy gdy wykaże, że o zastawie rejestrowych nie wiedział i nie mógł wiedzieć o zakazie zbywania udziałów. WSKAZÓWKA -> Ustanowienie zastawu na udziałach nie pozbawia praw wspólnika, który je obciążył, a jedynie w pewnych przypadkach ogranicza. Z tego też względu mając na uwadze przepis art. 187 § 2 ksh konstruując umowę spółki należy pamiętać, aby znalazły się takie zapisy i regulacje, które wprost będą przyznawały zastawnikowi (wierzycielowi) pewne uprawnienia np. jak prawo głosu, czy prawo dywidendy. Jeżeli po przeczytaniu tego wpisu uważasz, że może on pomóc innym osobom, mamy prośbę o jego udostępnienie, co na pewno będzie dla nas stanowiło zdecydowaną motywację do dalszego rozwoju tego miejsca…umowy zastawniczej, nakładając na jej strony m.in. obowiązek określenia przedmiotu zastawu rejestrowego w sposób odpowiadający jego właściwościom (art. 3 ust 2 pkt 3). Przedmiotu zastawu rejestrowego dotyczy przepis art. 7 powołanej wyżej ustawy. Zatem określając przedmiot zastawu, strony umowy zastawniczej powinny uwzględniać Akcje spółki mogą być przedmiotem zabezpieczenia w relacjach gospodarczych. W ramach umowy akcje zostają obciążone zastawem rejestrowym w celu zabezpieczenia umowy kredytowej. UMOWA W SPRAWIE USTANOWIENIAZASTAWU REJESTROWEGO NA AKCJACHzawarta w dniu ....................... r. w ........................., pomiędzy:1. Bankiem ................................. z siedzibą w ............................... Oddział w ................................... przy ul. ...................................., numer KRS ......................... zwanym dalej Bankiem lub Zastawnikiem, reprezentowanym przez:...........................................,...........................................,oraz2. ......................................... z siedzibą w ...................................., numer KRS ........................., przy ul. ...................................., zwanym dalej Zastawcą, reprezentowanym przez:...........................................,...........................................,o następującej treści: § 1Bank oświadcza, że w dniu ....................... zawarł z Zastawcą umowę kredytową nr ......../................, na mocy której udzielił Zastawcy kredytu inwestycyjnego w wysokości .................... zł (.................................................................................). Kredyt został udzielony na okres .... lat, a termin całkowitej spłaty kredytu upływa w dniu ........................................, przy czym wypłacony w ...... transzach kredyt Zastawca zobowiązał się przeznaczyć na rozbudowę parku maszyn prowadzonego przez siebie przedsiębiorstwa spedycyjnego tj. na zakup ...... ciągników siodłowych marki ......................................, rok prod. ................................., nr silników ........................................ i ......................................., nr nadwozia .................................. i ........................................§ 2 1. Zastawca oświadcza, że jest akcjonariuszem spółki ...................., z siedzibą w ........................................................, zarejestrowaną w sądzie rejestrowym dla ...................................., Wydziale ...... Gospodarczym KRS pod numerem ............................ w której posiada ........... (........................................................) imiennych akcji. Akcje te zostały przez Zastawcę w całości Zastawca oświadcza, że ustanowienie zastawu na wymienionych w ust. 1 akcjach spółki ..................................... nie zostało ograniczone przez statut spółki ......................................................... Zastawca oświadcza ponadto, że akcje te nie zostały w żaden sposób obciążone. Ponadto Zastawca oświadcza, że zgodnie z § 33 statutu spółki ............................................... rozporządzenie akcjami spółki nie zostało w żaden sposób ograniczone.§ 31. Zastawca ustanawia w celu zabezpieczenia wierzytelności Banku wynikającej z umowy kredytowej nr .........../............... z dnia ............................... zastaw rejestrowy w rozumieniu ustawy z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, zwanej dalej ustawą ( z dnia r., nr 149, poz. 703 z późn. zm.) na .............. (..........................................................) imiennych akcjach spółki ..................................... z siedzibą w ..........................................., zarejestrowaną w sądzie rejestrowym dla ...................................., Wydziale .............. Gospodarczym KRS pod numerem ................... a Bank zastaw Z chwilą zawarcia niniejszej umowy Zastawca składa akcje spółki ..................................... do depozytu Banku. Na dowód złożenia akcji do depozytu Banku, Bank wystawi Zastawcy zaświadczenie o złożeniu akcji do depozytu.§ 4W terminie ... dni od zawarcia niniejszej umowy Zastawca zawiadomi spółkę ....................................... o zawarciu niniejszej umowy i obciążeniu akcji Zastawcy oraz treści § 5 niniejszej umowy.§ 5Zastawcy przysługuje prawo głosu na Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy Spółki ............................................ Bankowi nie przysługuje prawo uczestnictwa w Walnym Zgromadzenie Akcjonariuszy i prawo głosu z zastawionych akcji.§ 6W przypadku nie spłacenia przez Zastawcę kredytu w terminie określonym w umowie kredytowej i § 1 niniejszej umowy Bank ma prawo sprzedać zastawione akcje w drodze przetargu publicznego według zasad określonych w art. 24 ustawy. W takim przypadku Bank zawiadomi Zastawcę na piśmie o skorzystaniu z tego uprawnienia. Jeżeli kwota uzyskana ze sprzedaży akcji będzie wyższa od kwoty wierzytelności Banku z tytułu udzielonego kredytu, to Bank dokona zwrotu nadwyżki w terminie 14 dni od dnia sprzedaży akcji.§ 7Bank jest zobowiązany zawiadomić Zastawcę o zamierzonym podjęciu działań zmierzających do zaspokojenia jego roszczeń wynikających z umowy kredytowej. W szczególności dotyczy to skorzystania przez Bank z uprawnienia określonego w § 6 umowy. Zawiadomienie nastąpi na piśmie. Zastawca może w terminie 14 dni od doręczenia zawiadomienia spłacić kredyt w całości.§ 8Zaspokojenie roszczeń Banku może również nastąpić w drodze sądowego postępowania egzekucyjnego.§ 9Zastawca zobowiązany jest zgłosić do Sądu Rejonowego w ..................................., Rejestrze Zastawów wniosek o wpis zastawu do rejestru zastawów w terminie 30 dni od daty zawarcia niniejszej umowy. Wszelkie koszty sądowe z tytułu wykonania tego obowiązku obciążają Zastawcę.§ 10Wszelkie zmiany umowy wymagają formy pisemnej pod rygorem nieważności.§ 111. Wszelkie spory wynikające z niniejszej umowy strony będą się starały załatwić w drodze W przypadku niemożności załatwienia sporu w wskazany w ust. 1 sposób sądem miejscowo właściwym do rozstrzygnięcia sporu będzie sąd siedziby Zastawnika.§ 12W sprawach nieuregulowanych niniejszą umową zastosowanie mają przepisy Kodeksu cywilnego.§ 13Niniejszą umowę sporządzono w trzech egzemplarzach, po jednym dla każdej ze stron oraz jednym dla Sądu Rejonowego w ........................................................................... ........................................... Bank Zastawca POBIERZ BEZPŁATNY WZÓR: Umowa zastawu rejestrowego na akcjach
Do ustanowienia tego typu zastawu konieczna jest umowa zawarta pomiędzy zastawcą a wierzycielem, a także wpis do rejestru zastawów. Warto zaznaczyć, że umowa musi być zawarta na piśmie. Brak zachowania tego rygoru powoduje jej nieważność. Ustawodawca wymienił też elementy, które umowa musi zawierać, a są to: data podpisania umowy,
Zastaw rejestrowy powstaje wyłącznie w drodze umowy i wpisu zastawu do sądowego rejestru zastawów. Wpis ten ma charakter konstytutywny. Do ustanowienia zastawu rejestrowego nie jest konieczne wydanie rzeczy zastawnikowi. To, w czyim posiadaniu będzie pozostawiony przedmiot zastawu rejestrowego, powinna wyraźnie regulować umowa zastawnicza. Jeżeli umowa nie odnosi się do kwestii posiadania zastawionej rzeczy to w świetle art. 11 pkt 1 ustawy o zastawie rejestrowym, z przedmiotu prawa zastawu ma prawo korzystać (a więc także posiadać go) zastawca. Umowa zastawu rejestrowego jest zawierana pomiędzy zastawcą, który jest osobą uprawnioną do rozporządzania przedmiotem zastawu, a zastawnikiem - wierzycielem z innego stosunku prawnego, z którego wynika zabezpieczona wierzytelność. Zastawca jako dłużnik rzeczowy nie musi być dłużnikiem osobistym zastawnika. W takiej sytuacji zgodnie z art. 3 ust. 2 w/w ustawy konieczne jest wskazanie w umowie (a potem we wniosku o wpis zastawu) osoby i adresu dłużnika niebędącego zastawcą. Wymaganie, aby zastaw ustanawiała osoba uprawniona do rozporządzania przedmiotem zastawu. Zastawcą oraz zastawnikiem może być osoba fizyczna, osoba prawna oraz jednostka organizacyjna niemającą osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną (np. spółka jawna, komandytowa, komandytowo-akcyjna, partnerska, wspólnota mieszkaniowa - art. 331 W wypadku spółek cywilnych stronami umowy są poszczególni wspólnicy a nie sama spółka. Ze względu na to dane wspólników oraz ich adresy należy wskazać w umowie, a następnie we wniosku o wpis zastawu. W wypadku tzw. niepełnych (art. 331 osób prawnych w umowie i we wniosku należy wskazać tę osobę, tzn. jej firmę, adres, siedzibę, numer REGON niepełnej osoby prawnej. Przepisy dopuszczają możliwość zawarcia umowy przez pełnomocników. Do ustanowienia zastawu jako czynności przekraczającej zwykły zarząd konieczne będzie pełnomocnictwo szczególne. Zastaw rejestrowy różni się od zastawu zwykłego możliwością pozostawienia rzeczy w posiadaniu zastawcy. W takim przypadku zastawca zachowuje możliwość dalszego korzystania z rzeczy, co np. przy ustanowieniu zastawu na składnikach przedsiębiorstwa pozwala na dalsze prowadzenie działalności gospodarczej. Takie rozwiązanie leży w interesie obu stron umowy, ponieważ wykonanie zabezpieczonego zobowiązania staje się przez to bardziej realne. Jednocześnie jednak interesy wierzyciela-zastawnika mogą być łatwiej naruszone przez nieuczciwego dłużnika-zastawcę, stąd też istnieje potrzeba ustanowienia w umowie, a później - egzekwowania w praktyce - odpowiedniego sposobu kontroli stanu przedmiotu zabezpieczenia. Polecamy: Komplet : IFK + MK + Infororganizer Kasy fiskalne 2015 / 2016 – zwolnienia Podyskutuj o tym na naszym FORUM W wypadku braku spłaty wierzytelności zaspokojenie zastawnika z przedmiotu zastawu rejestrowego zgodnie z art. 21 ustawy o zastawie rejestrowym następuje w drodze sądowego postępowaniu egzekucyjnego Michał Szczodry, aplikant radcowski Łukasz Bernatowicz, radca prawny Kancelaria Radców Prawnych i Doradców Podatkowych Bernatowicz Komorniczak Mazur Przygotuj się do stosowania nowych przepisów! Poradnik prezentuje praktyczne wskazówki, w jaki sposób dostosować się do zmian w podatkach i wynagrodzeniach wprowadzanych nowelizacją Polskiego Ładu. Tyko teraz książka + ebook w PREZENCIE . 273 402 675 683 439 660 65 144